Πρόκειται για την πρώτη πολιτισµική ιστορία που γράφτηκε για την πιο κοινή σεξουαλική πρακτική του κόσµου: τον αυνανισµό. Σε µια εποχή σαν τη δική µας, στην οποία όλες σχεδόν οι αβλαβείς σεξουαλικές πρακτικές διαθέτουν τους δηµόσιους υπερασπιστές τους και όλες σχεδόν οι σεξουαλικές πράξεις µπορεί να βρεθούν στα πρωτοσέλιδα των εφηµερίδων, η πιο απλή και πιο αθώα ανάµεσά τους προκαλεί αµηχανία, δυσφορία και, όταν οµολογείται ανοιχτά, αναδεικνύεται γνήσια ριζοσπαστική. Ωστόσο, δεν συνέβαινε έτσι ανέκαθεν.
Ο αυνανισµός ενδιέφερε ελάχιστα τον αρχαίο κόσµο, ενώ δεν αποτέλεσε σπουδαίο µέληµα ούτε της εβραϊκής ούτε της χριστιανικής διδασκαλίας για τη σεξουαλικότητα. Ο Τόµας Λακέρ καταδεικνύει µε θεαµατικό τρόπο ότι στην πραγµατικότητα οι κατά µόνας ηδονές αναδύονται ως σηµαντικό ιατρικό και ηθικό ζήτηµα σε µια συγκεκριµένη χρονική στιγµή, η οποία εντοπίζεται µε σπάνια ακρίβεια στα χρονικά της πολιτισµικής ιστορίας: το κατά µόνας βίτσιο ή µόλυνση ή σεξουαλική κατάχρηση του εαυτού, όπως ονοµάστηκε, γεννήθηκε γύρω στο 1712.
Ο αυνανισµός, που υπήρξε δηµιούργηµα του ∆ιαφωτισµού, δεν ανησύχησε τους συντηρητικούς, οι οποίοι τον θεωρούσαν για αιώνες ένα από τα πολλά σαρκικά αµαρτήµατα· αντίθετα, εκείνοι που πρώτοι ανησύχησαν για αυτόν ήταν οι προοδευτικοί, οι οποίοι αντιµετώπιζαν θετικά τη σεξουαλική απόλαυση, όµως αγωνίζονταν να δηµιουργήσουν µια ηθική φιλοσοφία µε επίκεντρο το αυτεξούσιο.
Ο αυνανισµός, η πρώτη αληθινά δηµοκρατική έκφανση της σεξουαλικότητας, αφορούσε τις ηθικές αρχές τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών, τόσο των νέων όσο και των ηλικιωµένων.
Το Κατά µόνας ηδονές εξηγεί πώς και γιατί τούτο το ταπεινό και σε άλλες εποχές αφανές µέσο σεξουαλικής ευχαρίστησης µετατράπηκε σε κακό δίδυµο αδελφάκι των σηµαντικότερων αρετών που ενστερνίστηκε η νεωτερική εµπορική κοινωνία: της ατοµικής ηθικής αυτονοµίας και της ιδιωτικότητας, της δηµιουργικότητας και της φαντασίας, της αφθονίας και της επιθυµίας. ∆είχνει πώς ένα ηθικό πρόβληµα µετατράπηκε σε ιατρικό, πώς ορισµένοι από τους πιο διάσηµους γιατρούς του δέκατου όγδοου και του δέκατου ένατου αιώνα πείστηκαν ότι ο αυνανισµός σκότωνε ή ακρωτηρίαζε τους δράστες. Η παράδοση αυτή µετασχηµατίστηκε από τον Φρόυντ και τους επιγόνους του στις αρχές του εικοστού αιώνα: τώρα πια ο αυνανισµός όριζε ένα στάδιο στην εξέλιξη της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης, µετατράπηκε σε θεµελιώδη έκφανση της σεξουαλικότητας την οποία ο πολιτισµός διέπλαθε σύµφωνα µε τις ανάγκες του.
Στον ύστερο εικοστό αιώνα, τέλος, ορισµένοι θεώρησαν τον αυνανισµό κοµβικό στοιχείο του αγώνα για τη σεξουαλική, την προσωπική αλλά και την καλλιτεχνική απελευθέρωση. Ο ιστορικός Τόµας Λακέρ επεξεργάζεται πρωτογενείς πηγές οι οποίες εκτείνονται από την προϊστορία του µοναχικού έρωτα στη Βίβλο µέχρι το τρίτο κύµα του φεµινισµού, την εννοιακή τέχνη και το διαδίκτυο, ενώ παράλληλα χρησιµοποιεί ιατρικά και φιλοσοφικά κείµενα αλλά και προσωπικά ηµερολόγια, αυτοβιογραφίες καθώς και την πορνογραφία, προκειµένου να αφηγηθεί την ιστορία µιας πράξης η οποία εξακολουθεί να συγκαταλέγεται στα τελευταία ταµπού που έχουν αποµείνει.
Thomas W. Laqueur είναι Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήµιο του Μπέρκλεϋ στην Καλιφόρνια.
Ο αυνανισµός ενδιέφερε ελάχιστα τον αρχαίο κόσµο, ενώ δεν αποτέλεσε σπουδαίο µέληµα ούτε της εβραϊκής ούτε της χριστιανικής διδασκαλίας για τη σεξουαλικότητα. Ο Τόµας Λακέρ καταδεικνύει µε θεαµατικό τρόπο ότι στην πραγµατικότητα οι κατά µόνας ηδονές αναδύονται ως σηµαντικό ιατρικό και ηθικό ζήτηµα σε µια συγκεκριµένη χρονική στιγµή, η οποία εντοπίζεται µε σπάνια ακρίβεια στα χρονικά της πολιτισµικής ιστορίας: το κατά µόνας βίτσιο ή µόλυνση ή σεξουαλική κατάχρηση του εαυτού, όπως ονοµάστηκε, γεννήθηκε γύρω στο 1712.
Ο αυνανισµός, που υπήρξε δηµιούργηµα του ∆ιαφωτισµού, δεν ανησύχησε τους συντηρητικούς, οι οποίοι τον θεωρούσαν για αιώνες ένα από τα πολλά σαρκικά αµαρτήµατα· αντίθετα, εκείνοι που πρώτοι ανησύχησαν για αυτόν ήταν οι προοδευτικοί, οι οποίοι αντιµετώπιζαν θετικά τη σεξουαλική απόλαυση, όµως αγωνίζονταν να δηµιουργήσουν µια ηθική φιλοσοφία µε επίκεντρο το αυτεξούσιο.
Ο αυνανισµός, η πρώτη αληθινά δηµοκρατική έκφανση της σεξουαλικότητας, αφορούσε τις ηθικές αρχές τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών, τόσο των νέων όσο και των ηλικιωµένων.
Το Κατά µόνας ηδονές εξηγεί πώς και γιατί τούτο το ταπεινό και σε άλλες εποχές αφανές µέσο σεξουαλικής ευχαρίστησης µετατράπηκε σε κακό δίδυµο αδελφάκι των σηµαντικότερων αρετών που ενστερνίστηκε η νεωτερική εµπορική κοινωνία: της ατοµικής ηθικής αυτονοµίας και της ιδιωτικότητας, της δηµιουργικότητας και της φαντασίας, της αφθονίας και της επιθυµίας. ∆είχνει πώς ένα ηθικό πρόβληµα µετατράπηκε σε ιατρικό, πώς ορισµένοι από τους πιο διάσηµους γιατρούς του δέκατου όγδοου και του δέκατου ένατου αιώνα πείστηκαν ότι ο αυνανισµός σκότωνε ή ακρωτηρίαζε τους δράστες. Η παράδοση αυτή µετασχηµατίστηκε από τον Φρόυντ και τους επιγόνους του στις αρχές του εικοστού αιώνα: τώρα πια ο αυνανισµός όριζε ένα στάδιο στην εξέλιξη της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης, µετατράπηκε σε θεµελιώδη έκφανση της σεξουαλικότητας την οποία ο πολιτισµός διέπλαθε σύµφωνα µε τις ανάγκες του.
Στον ύστερο εικοστό αιώνα, τέλος, ορισµένοι θεώρησαν τον αυνανισµό κοµβικό στοιχείο του αγώνα για τη σεξουαλική, την προσωπική αλλά και την καλλιτεχνική απελευθέρωση. Ο ιστορικός Τόµας Λακέρ επεξεργάζεται πρωτογενείς πηγές οι οποίες εκτείνονται από την προϊστορία του µοναχικού έρωτα στη Βίβλο µέχρι το τρίτο κύµα του φεµινισµού, την εννοιακή τέχνη και το διαδίκτυο, ενώ παράλληλα χρησιµοποιεί ιατρικά και φιλοσοφικά κείµενα αλλά και προσωπικά ηµερολόγια, αυτοβιογραφίες καθώς και την πορνογραφία, προκειµένου να αφηγηθεί την ιστορία µιας πράξης η οποία εξακολουθεί να συγκαταλέγεται στα τελευταία ταµπού που έχουν αποµείνει.
Thomas W. Laqueur είναι Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήµιο του Μπέρκλεϋ στην Καλιφόρνια.
